گفتاری پیرامون راهکار تحقق وفاق ملی | حمید بهشتی

سخن از وفاق ملی در کشوری چند ملیتی مانند ایران که نه تنها گرایش های مختلف، بلکه متضاد و متناقض نیز مانند لائیک و مذهبی در آن وجود دارد نیازمند به بررسی فراوان و فرصت بسیار است.

حصول وفاق ملی در حد کمالش فقط در شرایط رضایت همگانی متصور است و اگر به جبر و زور بوجود آید، آن دیگر وفاق ملی نیست.

وحدت ملی یا وفاق ملی؟

یگانگی اجباری در سطح کشوری اگر وفاق ملی (۱) نامیده شود همراه است با تحمیل و نه با رضایت، توافقی است که به اجبار بدان تن داده شده و غالبا همراه است با اعمال زور و فشار و نیز مقاومت مردم. برای مثال می توان به وحدت ملی در زمان رضاشاه پهلوی و آغا محمد خان قاجار در ایران و آتاترک در ترکیه اشاره نمود.

موضوع وفاق ملی بدست آوردن آمادگی برای گفتگو و حصول توافق برای ایجاد مقررات و قرار و مدارها میان اعضاء و عناصر این یگانگی ملی است و خواه ناخواه برای عده ای از مردم اجباری به نظر خواهد آمد، در حالیکه به طور ایده آل می بایست بر اساس توافق همگانی تنظیم گردد. (۲)

راهکار تحقق وفاق ملی

بر سر راه تحقق وفاق ملی در ایران موانع بسیاری هست. یکی از این موانع وجود زبان های مختلف در کشور است که رضاشاه برای ایجاد حکومت قوی، با حاکمیت زبان فارسی بر کشور موجب عدم رضایت سایر اقوام گشت.

مانع دیگر در مقابل وفاق ملی وجود گرایش های متنافر سیاسی و فرهنگی است، از جمله تناقص میان حالکمیت مراجع شیعه و جانبداران رهایی از قیود دین. جز این ها چالش میان گرایش های مختلف دینی نیز از موانع وفاق ملی به حساب می آید و فرودستی زنان از یکسو و ناحقی نسبت به کارگران از سوی دیگر نیز موجب چالش های گران بوده، سد راه تحقق وفاق ملی هستند.

اما از بین این موانع وجود شکاف عمیق میان گرایش های مختلف سیاسی و عقیدتی آشتی و وفاق ملی را ناممکن ساخته، تا زمانی که همنشینی بر دور یک میز و پذیرش یکدیگر میسر نباشد، این وضعیت به حاکمیت استبداد در کشور مشروعیت می بخشد. زیرا به ویژه در حالیکه کشور در معرض حمله و اشغال از جانب آمریکاست وجود حاکمیتی قوی برای حفظ و اداره کشور ضروری است. به عبارت دیگر شکاف عمیق میان گرایش های سیاسی و عقیدتی به حاکمیت حکومت مستبد مشروعیت می بخشد. در این وضع ایجاد آشتی ملی وابسته به عبور از این شکاف بوده و کوشش برای یافتن راههای رفع آن در اولویت قرار دارد.

۱ – راهکار قانونی برای رفع این مانع، احقاق حقوق مخالفان سیاسی و حضور کارشناسان فارغ از قید اسلامی و مکتبی در مجلس نمایندگان ملت است.

پس از برکناری این مانع اصلی لازم است برای رفع سایر موانع نیر راهکارهایی را در نظر گرفت.

۲ – برای اینکه زنان کشور بتوانند شانه به شانه مردان در این کوشش ملی شرکت جویند باید قوانین و مقررات تبعیض آمیز نسبت به زنان ملغی گردد. نخستین گام در این راه رفع حجاب اجباری است.

۳ – برای اینکه اقلیت های قومی بتوانند به زبان مادری خویش در وفاق ملی شرکت جویند باید راهکارهایی طراحی و عملیاتی گردند تا که کارها در مدارس و اداره جات هر منطقه به زبان مادری اهالی صورت گیرد.

۴ – برای اینکه کارگران و کارمندان بتوانند در این همکاری ملی مشارکت نمایند باید تضمین حقوق آنان از جانب دادگاه ها حمایت گردد و این کار بدون استقلال دادگاه ها و انفصال نیروی قضایی از حاکمیت ولایت فقیه به سختی قابل تصور است.

• ملی، صفت مشتق از واژه ملت است که در زمان ما معادل ناسیون در زبانهای فرنگی بکار می رود. در حالیکه در زمان نهضت مشروطه واژه ملی به گفته محمد علی همایون کاتوزیان در کتاب “استبداد، دموکراسی و نهضت ملی” به معنی “مردمی” و “ضد استبدادی” بکار می رفته و این همان معنایی است که در زمان شادروان دکتر محمد مصدق از عبارت “نهضت ملی” به اذهان متبادر می گشته است.
• مبحث وفاق ملی از یکسو به قانونمندی که در مقابل استبداد قرار دارد گره می خورد و از سوی دیگر به مبحث تقدم و تأخر “حق” و “قانون” و ارتباط آن با عدالت در علم حقوق.

اشتراک گذاری