خبرشویی اتهام جدید؟ – افشین امیرشاهی*

خبرشویی، عنوان دیگری است که این روزها برای برخورد با کسانی استفاده می‏شود که اخبار و گزارش‏ های غیررسمی به‌خصوص رسانه ‏های خارج از کشور را منتشر می‏کنند؛ یک تهدید جدید و یک محدودیت جدی در شیوه اطلاع‌رسانی.

شیوه ه‏ایی که مسئولان امر با همان ادبیات خاص خودشان و به کاربردن کلیدواژه‌هایی چون عناصر خارجی و شگرد مرتبطین برای ارتباط با بیگانگان به‌کار برده‌ و گفته‌اند: در روش خبرشویی، عنصر داخلی، محتوای مورد نظر عناصر خارجی را برای آن‏ها ارسال نمی‏کند (تا مشمول جرم ارسال اطلاعات و همکاری با بیگانگان نشود) بلکه اخبار و اطلاعات را در پایگاه ‏های مشخص و از‌پیش‌هماهنگ‏ شده با طرف خارجی قرار می‏دهد تا مورد بهره‏برداری طرف خارجی قرار گیرد.

برهمین اساس اعلام شده که تاکنون سه «شهروند، خبرنگار» بازداشت شده‌اند. طبق این الگو، هر شهروندی که اخبار و اطلاعات مربوط به اعتراض ‏های مردم ایران را در اینستاگرام، توئیتر یا سایر شبکه ‏های اجتماعی منتشر ‏کند، مشمول این اتهام قرار می‏گیرد. در واقع تعداد بی‌شماری از مردم ایران را می‏توان در جایگاه مجرم قرار داد. فارغ از اینکه چنین امری نه‌تنها قانونی و اخلاقی نیست، بلکه تاثیرگذار هم نیست. در واقع یک امر بی‌نتیجه خواهد بود. مثل سایر کارهای بی‌نتیجه ‏ای که تاکنون انجام شده است. چون بسیاری از مردم هر روز اتفاقاتی که در کوچه و خیابان رخ می‏دهد را در شبکه ‏های اجتماعی قرار می‏دهند و خبرهای رسانه ‏های خارجی را بازنشر می‏کنند. آیا می‏توان با همه آنها برخورد کرد؟ این مسئله طبیعی است چون فیلم‏ های اعتراضات و اظهارات منتقدان در رسانه ‏های داخلی بسیار کمتر بازتاب پیدا می‏کند و درمقابل دست رسانه ‏های فارسی‌زبان خارج از کشور برای پوشش اخبار و وقایع روزهای اخیر بازتر است.

این اتهام عجیب به دلیل نگرانی‌ای است که سیستم نسبت به نفوذ رسانه ‏های خارج از کشور در میان مردم ایران دارد. واقعیت این است که به علت ممنوعیت‏ها و محدودیت‏های فراوانی که در همه سال‏های گذشته برای خبرنگاران و رسانه ‏های کشور به‌وجود آورده‌اند، مرجعیت رسانه به تدریج از داخل به خارج از کشور منتقل شده است. در واقع به دلیل شرایط خاصی که خودشان برای رسانه ‏های داخل کشور به وجود آورده‌اند، مخاطبان به سمت رسانه‌هایی چون ایران‌اینترنشنال، بی‌بی‌سی، من‌وتو، رادیو فردا و سایر رسانه‏ ها گرایش پیدا کرده‌اند؛ رسانه‌هایی که حاکمیت حساسیت بالایی روی آنها دارد.

اضافه کردن اتهاماتی چون خبرشویی، نشان‌دهنده فاصله فراوان مسئولان با جامعه و موقعیت رسانه در جهان امروز است. آنها هنوز در عصر انحصار رسانه ‏ای زندگی می‏کنند و شرایط حال حاضر را نمی‏خواهند درک کنند یا نمی‏توانند بپذیرند. متوجه پدیده مهمی به نام افکار عمومی نیستند و عوامل فراوانی که در شکل دادن به آن وجود دارد را نادیده می‏گیرند. اکنون با ظهور شبکه‏ های اجتماعی، گوشی موبایل خودش به یک رسانه تبدیل شده است؛ رسانه ‏ای که در تمام ساعات شبانه‌روز در اختیار شهروندان است و می‏توانند هر خبری که دوست داشته باشند را پیگیری کنند. این روزها افکار عمومی نیاز بیشتری به رسانه حس می‏کنند و علاقه دارند اخبار اعتراض‏ها را لحظه به لحظه دنبال کنند. بگیر و ببندها و اضافه کردن جرم‏ها و اتهامات جدید فقط یک نتیجه دارد؛ بی‌اثر کردن هر چه بیشتر رسانه ‏های داخل کشور.

وضعیت امروز رسانه در ایران نتیجه سیاست‏ها و اقداماتی است که دستگاه ‏های مسئول از سالیان گذشته در پیش گرفته‌اند و امروز محصول آن را درو می‏کنند. اگر رسانه ‏های فارسی‌زبان خارج از کشور نفوذ بیشتری پیدا کرده‌اند، حاصل سیاست‏های دستگاه‏های مسئول است. عصبانیت از رسانه ‏های خارج از کشور را به شکل دیگری در داخل کشور خالی کردن، چاره‌کار نیست.  تصمیم‌هایی مانند برخورد با بهانه خبرشویی، پدیده ‏ای زیان‌بار برای کشور است و نباید در هر چیزی شهروندان و خبرنگاران را مقصر بدانیم. ایراد در جای دیگری است. ایراد آنجاست که اداره رسانه از دست کنشگرهای معتبر خارج شده و تاثیرگذاری روزنامه‌نگاران و کنشگران رسانه ‏ای محدود شده است. نورافکن‏ های خاموش، باعث می‏شود مردم نگاه‌شان به سمت دیگری جذب شود.

هر چند بسیار دیر است، اما زمان آن فرا رسیده که مسئولان درک کنند در مواجهه با رسانه‏ های فارسی‌زبان داخل و خارج از کشور مسئله اصلی، اعتماد مردم به رسانه ‏ها و مرجعیت آنها است. وقتی اعتماد ضربه ببیند و رسانه ‏ها تضعیف شوند، نتیجه همین می‏شود که اخبار و اطلاعاتی که در داخل کشور منتشر می‏شود، مورد پذیرش مخاطبان قرار نمی‏گیرد. حتی اگر کارهای درست و موثری هم توسط نهادهای رسمی در شرایط بحران صورت پذیرد، اما باز هم در افکار عمومی نسبت به آن شبهه ایجاد می‏شود؛ خود کرده را تدبیر نیست.

* سردبیر هم‌میهن آنلاین

منبع: روزنامه هم میهن، شنبه، ۱۴ آبان ۱۴۰۱

اشتراک گذاری